Έχεις ακούσει τον δημοφιλή παραλληλισμό πως οι μαθητές είναι σαν τα φυτά; Ότι δηλαδή όπως τα φυτά έτσι και αυτοί μεγαλώνουν με το δικό τους ρυθμό; Όμως, όπως τα φυτά χρειάζονται νερό, ήλιο και χώρο, έτσι και οι μαθητές έχουν τις δικές τους «θρεπτικές ανάγκες». Τι χρειάζονται λοιπόν;
Χώρο για να σκεφτούν, να δοκιμάσουν, να κάνουν λάθη, να ανακαλύψουν.

Αυτό είναι πιο εμφανές στο μάθημα των μαθηματικών.

Γιατί στα μαθηματικά η μάθηση δεν είναι ποτέ απλώς αποστήθιση. Είναι μια διαδικασία ενεργής κατασκευής νοήματος. Όταν μιλάμε για μάθηση στα μαθηματικά, τι εννοούμε;

Η μάθηση συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων. Προσοχή όμως δεν είναι όλες οι μορφές μάθησης ίδιες. Η γρήγορη μάθηση (π.χ η απομνημόνευση μια ημερομηνίας στην ιστορία), ξεθωριάζει εύκολα. Όσον αφορά στα μαθηματικά, η πραγματική μάθηση δε σημαίνει για παράδειγμα “θυμάμαι τον τύπο”. Η πραγματική μάθηση έρχεται με τον κόπο, την απορία, την επιμονή. Όταν ο εγκέφαλος δουλεύει σαν detective και όχι σαν… φωτοτυπικό μηχάνημα.

Όσο εμείς μιλάμε πολύ; Τα παιδιά μαθαίνουν λίγο!

Ο John Hattie, στο βιβλίο του Visible Learning for Teachers (2012), παρουσιάζει ευρήματα από μετα-αναλύσεις σχετικά με διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν τη μαθησιακή επίδοση των μαθητών. Ένα από τα σημεία που θίγει αφορά στην ομιλία του δασκάλου (“teacher talk”) κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αναφέρει ότι κατά μέσο όρο οι δάσκαλοι μιλούν το 70–80% του διδακτικού χρόνου, αφήνοντας σχετικά λίγο χρόνο για ενεργή συμμετοχή των μαθητών, όπως ερωτήσεις, συζητήσεις, απορίες. Η έμφαση στον “teacher talk” δείχνει ότι πολλές τάξεις είναι ακόμη κατευθυνόμενες από τον εκπαιδευτικό, με περιορισμένο διάλογο και αναστοχασμό από την πλευρά των μαθητών. Ο δάσκαλος – καθηγητής μιλάει… τον μισό χρόνο (ή και παραπάνω!).

Κι εδώ ερχόμαστε στην καρδιά του σημερινού προβληματισμού: Ποιες είναι οι συνθήκες που μπορούμε να δημιουργήσουμε στις τάξεις μας — ειδικά στα μαθηματικά — ώστε κάθε μαθητής να έχει χώρο να αναπτυχθεί;

Πέντε απλοί τρόποι για να διδάξεις μαθηματικά με λιγότερα λόγια: Παρακάτω, σου προτείνονται 5 απλοί, αλλά καθοριστικοί τρόποι να αλλάξεις την προσέγγισή σου — και να διδάξεις μαθηματικά… με λιγότερα λόγια και περισσότερη ουσία:

1. Ξεκίνα με πρόβλημα, όχι με τύπο!

Πάρε για παράδειγμα τον πολλαπλασιασμό κλασμάτων. Αντί να τους πεις τον κανόνα (πολλαπλασιάζω αριθμητή με αριθμητή και παρανομαστή με παρανομαστή), άφησέ τους να το λύσουν με μοντέλα, σχέδια, με χειροπιαστά υλικά.

Δείξε ένα χάρτη. Ζήτα να βρουν αποστάσεις. Μην τους τα δώσεις όλα στο πιάτο — άσε τους να σκεφτούν!

2. Μάθε τα παιδιά να δουλεύουν ομαδικά γιατί ομαδική δουλειά = ομαδική σκέψη!

Η ομαδική δουλειά διεγείρει την σκέψη. Άσε τους να συζητήσουν, να εξηγήσουν, να ακούσουν, να συμφωνήσουν, να διαφωνήσουν, να υπερασπιστούν. Μέσω αυτών των συζητήσεων, έρχονται οι στιγμές αναλαμπής, το μεγάλο «α-χα, τώρα εξηγείται» Το καλύτερο “μάθημα” γίνεται ανάμεσα στους μαθητές! Θυμηθείτε λίγο τον Καποδίστρια και την «αλληλοδιδακτική».

3. Περιπλανήσου στην τάξη

Αντί να διδάσκεις από τον πίνακα, πλησίασε τους μαθητές ή τις ομάδες. Επικεντρώσου στο να περάσεις 1-2 λεπτά με κάθε ομάδα…..Μίλα σύντομα, ρώτα, ενθάρρυνε. Αυτές οι σύντομες συνομιλίες είναι θαυματουργές, αφήστε που «ρουφάνε» το άγχος των μαθητών….σαν τις ηλεκτρικές σκούπες, γιατί δεν εκθέτουν τους μαθητές σε όλη την τάξη.

4. Ρώτα αντί να απαντάς!

–Όταν ο μαθητής ρωτάει: «Είναι σωστό αυτό, κύριε/κυρία;», μη βιαστείς να απαντήσεις όσο δελεαστικό κι αν είναι, αντ’ αυτού ρώτα…..χωρίς να επιβεβαιώσεις
– «Τι πιστεύεις εσύ;»
– «Μπορείς να το δείξεις αλλιώς;»

– «Τι θα συνέβαινε αν»

– «Πώς το σκέφτηκες;»

Να θυμάσαι πάντα ότι η ερώτηση γεννά σκέψη. Η απάντηση τη σταματά.

5. Κράτα τις σημειώσεις για το τέλος!

Μετά τη δράση έρχεται η οργάνωση. Μετά τον αγώνα, τη συζήτηση, τον στοχασμό τότε και μόνο τότε, κάνε την σύνοψη. Τότε οι τύποι βγάζουν νόημα, γιατί λειτουργούν ως κόλλα, βοηθώντας τους μαθητές να συνδέσουν, εμπειρία, λεξιλόγιο, διαδικασίες, τύπους.

Τελική σκέψη:

Οι μαθητές δεν χρειάζονται άλλους “τύπους” για να θυμούνται, αλλά χώρο και εμπιστοσύνη για να σκεφτούν.
Και όπως τα φυτά δεν θέλουν “διάλεξη” για να μεγαλώσουν, αλλά κλίμα και φροντίδα, έτσι κι οι μαθητές χρειάζονται χώρο να ανθίσουν.

Άλλαξε νοοτροπία

Η πίεση για “γρήγορη ύλη” και “απαντήσεις τώρα” σε οδηγεί να μιλάς, να εξηγείς, να λύνεις εσύ.

Αλλά η βαθιά μάθηση δεν είναι γρήγορη.

Οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε εκατοντάδες λύσεις online.
Αυτό που δεν έχουν είναι:
✨ Αυτοπεποίθηση.
Περιέργεια.
Πίστη ότι εκείνοι μπορούν να κάνουν μαθηματικά.

 Το στοίχημα δεν είναι να εξηγήσεις καλύτερα…

…αλλά να δημιουργήσεις περιβάλλον, όπου οι μαθητές μαθαίνουν μόνοι τους.

Σκέψου την τάξη σου σαν θερμοκήπιο.
Δεν μεγαλώνεις εσύ το φυτό… Δημιουργείς τις συνθήκες. Και τότε — μεγαλώνει μόνο του.

Βιβλιογραφία

1. Hattie, J. (2012). Ορατή Μάθηση για Εκπαιδευτικούς (Visible Learning for Teachers). Εκδ. Μεταίχμιο.
2. Καψάλης, Α. & Καρασαββίδης, Σ. (2014). Η Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Δημοτικό Σχολείο: Θεωρία και Πράξη. Εκδ. Πατάκης.
3. Βρυζάκης, Κ. (2018). Ηγεσία στην Εκπαίδευση και Οργάνωση του Μαθήματος. Εκδ. Gutenberg.
4. Δαγδιλέλης, Β. & Παναγιωτακοπούλου, Ε. (2011). Η Μάθηση ως Ενεργητική Κατασκευή Νοήματος. Εκδ. Τυπωθήτω.
5. Πολιάς, Γ. (2010). Μεταγνώση και Σχολική Μάθηση. Εκδ. Μεταίχμιο.
6. Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Harvard University Press.
   → Θεμέλιο για τη σημασία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης στη μάθηση (π.χ. ομαδοσυνεργατική μάθηση).
7. Smith, M. & Stein, M. (2011). 5 Practices for Orchestrating Productive Mathematics Discussions. NCTM.Freire, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed. Continuum.
8. https://www.riseoverrunteacher.com/rise-over-runblog/talkingisntteachingmath