Γράφουν η Ανθή Κοκκώνη & η Κέλλυ Βλασσοπούλου, Ειδικοί Παιδαγωγοί, 

του Πρότυπου Κέντρου Λόγου και Μάθησης «λεξιμάθεια»

Το καλό και το κακό παιδί:

Έτσι γεννιέσαι ή έτσι γίνεσαι;

«Είσαι καλό παιδί»… «Είσαι πολύ κακό παιδί»… Πόσο συχνά λέμε ή και ακούμε αυτές τις φράσεις όσοι έχουμε παιδιά ή δουλεύουμε με παιδιά; Και πόσο συχνά αυτές οι φράσεις γίνονται ταμπέλες που υιοθετούν τα ίδια τα παιδιά για τον εαυτό τους, επιλέγοντας τον ρόλο που “εμείς’’ τους αναθέτουμε. «Αφού εγώ είμαι κακό παιδί κυρία…» «Δεν ήμουν καλός σήμερα..» Άραγε τα παιδιά γεννιούνται καλά ή κακά; Η ευγένεια, η καλοσύνη και το ήθος είναι γενετικά καθορισμένα ή διδάσκονται;

Οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι ο εγκέφαλος μας έχει προδιάθεση να δείχνει καλοσύνη, κατανόηση, συμπόνια και ευγένεια προς τους άλλους καθώς και μια έμφυτη αίσθηση περί σωστού και λάθους. «Γεννιόμαστε με μια παγκόσμια ηθική γραμματική» υποστηρίζει ο ερευνητής Steven Pinker.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όπως είπαμε, είμαστε γενετικά προγραμματισμένοι να δείχνουμε καλοσύνη και σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η ορμόνη Ωκυτοκίνη, γνωστή και με το όνομα “ορμόνη της αγάπης”. Πρόκειται για την ορμόνη που «ελευθερώνεται» όταν οι άνθρωποι έρχονται κοντά, σωματικά και κοινωνικά. Παράγεται στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης, στη βάση του εγκεφάλου. Η ορμόνη αυτή μας κάνει να είμαστε τρυφεροί και να δείχνουμε καλοσύνη. Εξίσου σημαντικοί, όμως, είναι και οι «καθρεπτικοί νευρώνες» οι οποίοι βρίσκονται διασκορπισμένοι στον εγκέφαλό μας και τους ενεργοποιούμε όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις εμπειρίες του άλλου.  Μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε μια ενέργεια που παρατηρούμε σαν να τη βιώνουμε εμείς από πρώτο χέρι. Νιώθοντας για παράδειγμα τον πόνο του άλλου, πονάμε κι εμείς και τότε η προδιάθεσή μας είναι να τον συμπονέσουμε και να τον βοηθήσουμε.

Οι έρευνες επιβεβαιώνουν την προδιάθεση ακόμη και των μωρών για καλοσύνη, βοήθεια προς τον άλλον και ηθικές ευαισθησίες. Φαίνεται λοιπόν ότι τα μωρά στην κούνια είναι πιθανό να φωνάξουν ή να κλάψουν όταν ακούσουν μια άλλη παιδική κραυγή. Απίστευτο και όμως αληθινό!

Σε μία μελέτη κατά την οποία παιδιά παρακολουθούσαν έναν ενήλικα να ρίχνει κάτι κάτω καταλάθος, ανταποκρίθηκαν σχεδόν στην πλειοψηφία τους βοηθώντας τον ενήλικα, χωρίς απαραίτητα να λάβουν ένα ‘’ευχαριστώ’’ ως ενίσχυση, όπως δηλώνει ο Thomas Lickona, συγγραφέας του βιβλίου How to raise kind kids. Σε μία άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Βανκούβερ οι ψυχολόγοι Lara Aknin, Kiley Hamlin, and Elisabeth Dunn απέδειξαν ότι τα δίχρονα παιδάκια έδειχναν μεγαλύτερη ευχαρίστηση όταν προσέφεραν ένα κέρασμα παρά όταν τα κερνούσαν τα ίδια!

Μετά την ηλικία των 5 ετών η συμπεριφορά των παιδιών προσαρμόζεται στις κοινωνικές απαιτήσεις. Η αλτρουιστική και ηθική συμπεριφορά τους γίνεται πιο επιλεκτική ανάλογα με το βαθμό συγγένειας που τα συνδέει με τους άλλους. Συχνά δε μειώνεται ως αμυντικός μηχανισμός στο κίνδυνο της εκμετάλλευσης από τους άλλους. Τα παιδιά 10-12 ετών αρχίζουν πια πιο συνειδητά να αναρωτιούνται τι σημαίνει καλό και κακό και να αναζητούν συμπεριφορές ηθικά αποδεκτές.

Εάν λοιπόν κατανοήσουμε ότι γεννιόμαστε με προδιάθεση για καλοσύνη και ήθος, τότε μπορούμε να επιλέξουμε πρακτικές που να ενισχύουν την καλοσύνη και την ηθική συμπεριφορά. Πρωταρχικό ρόλο σε αυτό το εγχείρημα, θα παίξουν τόσο οι οικογένειες όσο και τα σχολεία. Ο στόχος μας, ως γονείς δεν είναι να επαναπαυτούμε, αλλά να κάνουμε τα παιδιά μας να συνταχθούν με τις έννοιες του καλοσυνάτου, του ευαίσθητου και του ηθικού. Κι αυτό γιατί ναι μεν τα παιδιά μας γεννιούνται έχοντας συγκεκριμένα ηθικά πρότυπα και καλοσύνη, αλλά απαιτείται χρόνος προκειμένου αυτά να λάβουν μια πιο ώριμη μορφή. Η προσπάθεια βέβαια αυτή απαιτεί χρόνο…πολύ χρόνο.

Από τη δική του πλευρά, και το σχολικό πλαίσιο μπορεί να θρέψει το σπόρο. Εάν αντί για τον ανταγωνισμό τα σχολεία ενισχύσουν τα ανοιχτά μαθησιακά περιβάλλοντα, την προσωπική επαφή, τη συνεργασία και την ενσυναίσθηση τότε μπορούμε να προετοιμάσουμε τα παιδιά για μία ανθρώπινη κοινωνία πιο αλτρουιστική και καλοσυνάτη!

Και να θυμάστε πάντα ότι η καλοσύνη και το ήθος είναι μεταδοτικά.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Cory Turner, Anya Kamenetz, Kindness Vs. Cruelty: Helping Kids Hear The Better Angels Of Their Nature https://www.opb.org/news/article/npr-kindness-vs-cruelty-helping-kids-hear-the-better-angels-of-their-nature/
• David R. Hamilton PhD, Born to be kind, https://drdavidhamilton.com/born-to-be-kind/
• Coppice Valley Primary School, Is kindness something that you can learn or are you born with it? https://harrogate.mumbler.co.uk/is-kindness-something-that-you-can-learn-or-are-you-born-with-it/
• Clara P. Baldwin and Alfred L.Baldwin Children’s Judgments of Kindness, https://www.jstor.org/stable/1127387?read-now=1&seq=19#page_scan_tab_contents
• Διάκος Θοδωρής, Ωκυτοκίνη: Όσα πρέπει να ξέρετε για την ορμόνη της αγάπης, https://www.iatronet.gr/ygeia/endokrinologia/article/32257/wkytokini-osa-prepei-na-xerete-gia-tin-ormoni-tis-agapis.html
• MATTHIEU RICARD, ALTRUISM Born to Be Good https://app.imagineclarity.com/blog/born-to-be-good–vm9zkvkczq9g
• Steven Pinker, ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ: ΠΩΣ Ο ΝΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ, Ιούνιος 2000, εκδ. Κάτοπτρο
• Τζον Μεντίνα, Brain Rules: Πώς να μεγαλώσετε έξυπνα παιδιά, Οκτώβριος 2011, εκδ. Ψυχογιός