Τα συμπτώματα της ΜΤΔΑ, όπως περιγράφονται στη συνέχεια, μπορούν να εκδηλωθούν σε άτομα οποιασδήποτε…

Συχνά μετά από ατυχήματα ή δυστυχήματα (σε ποσοστό που κυμαίνεται από 10% έως και 60% περίπου), κάποιο από τα εμπλεκόμενα άτομα είναι πιθανό να εκδηλώσει αυτό που ονομάζουμε Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους. Η ΜΤΔΑ αποτελεί την εκδήλωση ενός συνόλου συμπτωμάτων, η οποία ακολουθεί μετά από την έκθεση του ατόμου – παιδιού, εφήβου ή ενήλικα – σε κάποιο τραυματικά στρεσογόνο γεγονός, που συνήθως εμπλέκει κίνδυνο ή πρόκληση σοβαρής σωματικής βλάβης του ίδιου του ατόμου ή κάποιου άλλου. Στα παιδιά όμως, ακόμη και μικρότερης σημασίας ατυχήματα είναι ικανά να προκαλέσουν ΜΤΔΑ, όπως ένα μικρό τρακάρισμα, το χτύπημα ενός ζώου από αυτοκίνητο, το πέσιμο από ποδήλατο. Τα συμπτώματα της ΜΤΔΑ, όπως περιγράφονται στη συνέχεια, μπορούν να εκδηλωθούν σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας και ξεκινούν συνήθως μέσα στο πρώτο τρίμηνο μετά την επίπτωση του συμβάντος, αν και κάποιες φορές εκδηλώνονται ετεροχρονισμένα, αρκετούς μήνες αργότερα. Η διάρκειά τους εκτείνεται από λίγους μήνες έως και περισσότερο από έναν χρόνο (χρόνια μορφή της διαταραχής). Πολλές φορές μέσα στο πρώτο τρίμηνο υπάρχει ύφεση και αποδρομή των συμπτωμάτων (οξεία μορφή της διαταραχής), χωρίς να καταστεί απαραίτητη η συνδρομή κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας. Σε περίπτωση που εμφανίζονται παρόμοια συμπτώματα μετά από ένα τραυματικό συμβάν, αλλά η διάρκειά τους δεν ξεπερνά τον ένα μήνα, τότε γίνεται λόγος, όχι για Μετατραυματική Διαταραχή Άγχους, αλλά για Οξεία Διαταραχή Άγχους.

Τα συμπτώματα:

• Αρχικά, παρουσιάζεται μία υπερδιέγερση, με τη μορφή ταχυκαρδίας, ιδρώτα, δύσπνοιας, υπερέντασης, ακατάστατων σκέψεων και γενικευμένης ανησυχίας. Ακολουθεί μία αναστολή πολλών λειτουργιών, όπως μούδιασμα και το αίσθημα του «κατεβάζω τους διακόπτες», σφίξιμο του στομαχιού και σταμάτημα της σκέψης. Επίσης, εκδηλώνονται (συν)αισθήματα φόβου, ανημπόριας ή τρόμου και όσον αφορά στα παιδιά αποδιοργανωμένη ή ευερέθιστη συμπεριφορά. Στη συνέχεια, πιθανώς το άτομο βιώνει μία κατάσταση αποκοπής από την πραγματικότητα – σαν να ζει σε όνειρο – ή αρνείται το γεγονός ή το ξεχνά ή συμπεριφέρεται σαν να μην το απασχολεί καθόλου.
• Επιπλέον, συνεχής αναβίωση του τραυματικού γεγονότος, με τη μορφή αγχογόνων αναμνήσεων, εικόνων, σκέψεων, επαναλαμβανόμενων εφιαλτών, αίσθηση του ότι το γεγονός επαναλαμβάνεται, ακόμη και flash-backs ή ψευδαισθητικές εμπειρίες, άγχος και σωματικές αντδράσεις κατά την επαφή με ο,τιδήποτε μπορεί να θυμίζει το γεγονός. Στα παιδιά, η συνεχής αναβίωση μπορεί να γίνει εμφανής μέσω του παιγνιδιού, όταν η θεματολογία του αφορά στο τραυματικό γεγονός, σε επαναλαμβανόμενους εφιάλτες, οι οποίοι έχουν απροσδιόριστο περιεχόμενο και μέσω δραματοποίησης από το παιδί σκηνών του γεγονότος (replay).
• Ακόμη, επίμονες προσπάθειες αποφυγής των ερεθισμάτων, που συσχετίζονται με το τραύμα και συναισθηματικό «μούδιασμα». Λόγου χάρη, μετά από κάποιο ατύχημα ίσως το παιδί να μην θέλει να μπει ξανά στο αυτοκίνητο, ή να κλείνει την τηλεόραση όταν έχει σκηνές συγκρούσεων.
• Επίσης, δυσκολίες στον ύπνο, ξεσπάσματα οργής, αδυναμία συγκέντρωσης, υπερδιέγερση, υπερευαισθησία σε ήχους και φώτα
• Τα μικρότερα παιδιά ενδέχεται να παρουσιάσουν συμπεριφορές παλινδρόμησης, όπως ενούρηση, εγκόπριση, δακτυλολειχία, γκρίνια, ύπνο στο κρεβάτι των γονιών
• Πολλά παιδιά ακόμη, μπορεί να εκδηλώσουν άγχος αποχωρισμού ή φόβους θανάτου, δικού τους ή των γονιών τους, αλλά και συχνά να αναφέρουν σωματικά συμπτώματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακούς πόνους και ζαλάδες, τα οποία δεν οφείλονται σε υποκείμενη ιατρική κατάσταση

Η πορεία της ΜΤΔΑ εξαρτάται από μία πληθώρα παραγόντων. Αναφέρουμε μερικούς από τους σημαντικότερους

• η σοβαρότητα του ατυχήματος
• η διάρκεια εμπλοκής σε παρελκόμενες καταστάσεις (π.χ. νοσηλεία, πένθος, δικαστήρια)
• η εγγύτητα έκθεσης στο ατύχημα (εάν το άτομο συμμετείχε στο ατύχημα ενεργητικά ή παθητικά, εάν ήταν μάρτυρας αυτού, εάν το πληροφορήθηκε ή εάν βλάφθηκαν σημαντικά αγαπημένα του πρόσωπα)
• η αντίδραση του περιβάλλοντος στο ατύχημα. Ειδικά εάν πρόκειται για παιδί, διαδραματίζει εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο ο τρόπος αντίδρασης των γονέων απέναντι στο γεγονός
• το οικογενειακό ιστορικό
• οι προηγούμενες παιδικές εμπειρίες
• τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας του ατόμου και οι ψυχικοί μηχανισμοί άμυνας που έχει αναπτύξει και βεβαίως
• η ύπαρξη ή μή στηρικτικού πλαισίου γύρω από το παιδί, τον έφηβο ή τον ενήλικα που εκδηλώνει αυτή τη διαταραχή

Είναι πολύ σημαντικό, σε περιπτώσεις ατυχημάτων να είναι ενήμερος ο γονέας γύρω από τα θέματα που αφορούν στη ΜΤΔΑ, ώστε να μπορεί εγκαίρως να παρέμβει, και έτσι να βοηθήσει το παιδί ή/και τον εαυτό του. Από τη στιγμή που οι συνέπειες της ΜΤΔΑ εμπλέκονται στη γενικότερη λειτουργικότητα του ατόμου (στην οικογενειακή, την σχολική την επαγγελματική ή την κοινωνική ζωή), η αντιμετώπισή της κρίνεται ως απαραίτητη. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας (ψυχίατροι, κλινικοί ψυχολόγοι) είναι εκπαιδευμένοι κατάλληλα, ώστε να μπορούν να διαγνώσουν και να αντιμετωπίσουν θεραπευτικά όλες τις προαναφερόμενες δυσκολίες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΥΚΤΙΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
Blanchard, E.B and Hickling, E.J., After the Crash: Psychological Assessment and Treatment of Survivors of Motor Vehicle Accidents,, 2nd ed. Washington, DC: American Psychological Association, 2004.

Blanchard, E.B and Hickling, E.J., Overcoming the Trauma of Your Motor Vehicle Accident: A Cognitive-Behavioral Treatment Program Workbook, Oxford Press, 2006

Blanchard, E.B., Hickling, E.J., Taylor, A.E., & Loos, W.R.. Psychological morbidity associated with motor vehicle accidents. Behaviour Research & Therapy, 32, 283-290, 1994.

DSM-IV, American Psychiatric Association, 1994.

Jones, J. C., Barlow, D. H., The etiology of post-traumatic stress disorder, in: Clin. Psychol. Rev. , 10: 299, 1990.

Joseph, S., Williams, R. & Yule, W., Understanding Post – Traumatic Stress: A psychosocial perspective on PTSD and treatment, John Willey & Sons, 1997.

LEVINE, P., Guiding your child through trauma, Sounds True Ed., 2005

LEVINE, P., Healing trauma: A pioneering Program for restoring the wisdom of your body, Sounds True Ed., 2005.

MC FARLANE, A. C., The etiology of posttraumatic morbidity: Predisposing, Precipitating and perpetuating factors, in: Brit. J. Psychiatry, 154: 221, 1989.

Αρχεία:
www.aacap.org/galleries/FactsForFamilies/70_posttraumatic_stress_disorder_ptsd.pdf
http://ibrt.gr/edu/sites/default/files/metatraumatiki_diataraxi.pdf
www.ptsd.va.gov/public/pages/ptsd-children-adolescents.asp
http://users.umassmed.edu/Kenneth.Fletcher/treatrec.html

Επιμέλεια άρθρου:
Γράφει η Κατερίνα Σκαπετοράχη, κλινική ψυχολόγος, επιστημονική συνεργάτης του Κέντρο λογου και μάθησης “Λεξιμάθεια”