Απίστευτο κι όμως αληθινό… Ενώ τα βρέφη δε γνωρίζουν τη γλώσσα των αριθμών, δεν έχουν διδαχθεί την έννοια της ποσότητας και του μεγέθους, μπορούν ενστικτωδώς να διακρίνουν το πολύ από το λίγο, το μεγάλο από το μικρό, το περισσότερο από το λιγότερο.

Οι 5 αισθήσεις μας είναι η ακοή,  η όραση, η όσφρηση, η αφή και η γεύση και αποτελούν την πηγή όλων των γνώσεών μας για την υλική – εξωτερική πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα για τις μορφές της ύλης ή για τις μορφές της κίνησης, παρά μονάχα με τις αισθήσεις μας. Γεννιόμαστε με αυτές και μας συνοδεύουν στην υπόλοιπη ζωή μας. Οι 5 αισθήσεις είναι πάντα εκεί, έτοιμες να μας βοηθήσουν σε ό,τι χρειαστούμε.

Μήπως όμως αυτές δεν είναι αρκετές; Μήπως λοιπόν χρειαζόμαστε και κάτι ακόμα για να αντιληφθούμε τα «όρια» μας, τα μεγέθη, τις ποσότητες, αλλά και δεξιότητες για την επίλυση προβλημάτων; Ποια λοιπόν «αίσθηση» αναπτύσσει αυτές τις δεξιότητες; Ποια  θέτει τα «όρια» στο φαγητό μας, στο περπάτημά μας, στη σκέψη μας; Ποια «υπολογίζει» την ποσότητα και ποια «συγκρίνει» τα μεγέθη; Μήπως λοιπόν η 6η μας αίσθηση είναι….. τα ‘μαθηματικά’;

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στα  Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και που πραγματοποιήθηκε σε μωρά λίγων μηνών  έδειξε ότι τα μωρά κατέχουν μια πρωτόγονη αίσθηση των αριθμών (αριθμότητα), προτού ακόμα οι αριθμοί πάρουν συμβολική – λεκτική μορφή (λέξεις, σύμβολα). Μετρούν, συγκρίνουν, υπολογίζουν. Κατέχουν δηλαδή την αίσθηση της ποσότητας, της αρίθμησης, της σύγκρισης, του μεγέθους αλλά και της αίσθησης του χώρου και του χρόνου!

Σήμερα, σύμφωνα με τους ερευνητές, ο άνθρωπος εξακολουθεί να σκέφτεται τους αριθμούς όπως κάνει όταν είναι παιδί. Και το πιο εκπληκτικό απ’ όλα είναι ότι ακόμα και όταν τα παιδιά διδαχθούν το συμβολικό σύστημα αναπαράστασης αριθμών στο σχολείο, συνεχίζουν και δομούν τη σκέψη τους επάνω σε αυτή την πρωτόγονη αίσθηση του αριθμού που διαθέτουν. Με άλλα λόγια, σκεφτόμαστε σε όλη μας τη ζωή τους αριθμούς με τον ίδιο τρόπο που κάναμε όταν ήμασταν μωρά! Η μαθηματική λογική και σκέψη χτίζονται από τη στιγμή που γεννιόμαστε και αυτή η δομική σχέση δεν αλλάζει ποτέ!

Γιατί όμως τα παιδιά 7 και 8 ετών δεν είναι τόσο ικανά στα μαθηματικά όσο τα παιδιά 3-5 ετών; Τι γίνεται και «χάνεται» αυτή η ενστικτώδης ικανότητα; Τα παιδιά με τη έναρξη της σχολικής τους σταδιοδρομίας, διδάσκονται κανόνες …..χωρίς λογική. Πρόκειται για μία μηχανιστική κατανόηση του κόσμου των μαθηματικών που στερείται νοήματος και επομένως δυσκολεύει τους μικρούς μαθητές. Και πώς τότε πρέπει να δομηθεί το Αναλυτικό Πρόγραμμα των μαθηματικών;

Χτίζοντας μαθηματικές ικανότητες στο σχολείο…
Αν οι εκπαιδευτικοί αναπτύξουν κατάλληλους τρόπους για τη βελτίωση και την καλλιέργεια της αριθμότητας και της αίσθησης του αριθμού, τότε θα βελτιωθούν οι επιδόσεις των παιδιών στα μαθηματικά.  Μόνο όταν τα παιδιά καταλάβουν απόλυτα πως οι μαθηματικές δεξιότητες που απαιτεί το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα δεν είναι ξεκομμένες από τη ζωή τους θα γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που «νιώθουν» και αυτό που πρέπει να κάνουν. Τα μαθηματικά δεν είναι απομνημόνευση, δεν είναι δεξιότητες, είναι κατανόηση, είναι μαθηματική σκέψη και μαθηματική λογική. Θα κλείσουμε με τα λόγια των Trafton & Claus (1994) «Τα παιδιά θα κάνουν μαθηματικά με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση μόνο εάν τα μαθηματικά έχουν νόημα και αν πιστεύουν στην ικανότητά τους να τα καταλάβουν». Τα παιδιά πρέπει λοιπόν να μάθουν ότι τα μαθηματικά έχουν νόημα!»

Χτίζοντας μαθηματικές ικανότητες στο σπίτι.
Δείξτε τους ότι τα μαθηματικά υπάρχουν στην καθημερινή μας ζωή!

• Παίξτε ομαδικά επιτραπέζια παιχνίδια που θα μπορούν να συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας. Πολλά από αυτά τα παιχνίδια ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της μαθηματικής σκέψης. Μπορείτε να συνδυάσετε παιχνίδια επίλυσης προβλημάτων, βασικών γνώσεων και ικανοτήτων μαθηματικών πράξεων, όπως η αφαίρεση και η πρόσθεση, παιχνίδια που εισάγουν την έννοια του χρήματος, όπως για παράδειγμα η «Μονόπολη».
• Πάρτε ένα ημερολόγιο και αφιερώστε χρόνο μιλώντας για αυτό με το παιδί σας. Για παράδειγμα μπορείτε να μετράτε μαζί με το παιδί σας τις ημέρες αντίστροφα για κάποια σημαντικά γεγονότα, όπως γιορτές, γενέθλια και διακοπές. Μετρήστε αντίστροφα τις εβδομάδες και τις ημέρες για όποιο σημαντικό γεγονός θέλετε και καλλιεργήστε έτσι την απαριθμητική τους δεξιότητα.
• Μάθετε στο παιδί σας να μετράει λεφτά παίζοντας μαζί του τον καταστηματάρχη και τον πελάτη ή ζητήστε του να σας βοηθάει στο σούπερ μάρκετ με τα ρέστα και το σύνολο των προϊόντων που αγοράζετε. Χρησιμοποιήσετε αληθινά χρήματα στη διάρκεια του παιχνιδιού.
• Προσπαθήστε να είσαστε παρατηρητικοί κάθε φορά που βλέπετε διάφορα σχήματα και χρησιμοποιήστε τα σαν μια ευκαιρία για να μιλήσετε με το παιδί σας για αυτά. Για παράδειγμα μπορείτε να δείτε ένα αντικείμενο στο χώρο γύρω σας που να έχει το σχήμα του τριγώνου. Ρωτήστε το παιδί σας πόσες πλευρές έχει ένα τρίγωνο ή ένα τετράγωνο.
• Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια άδεια συσκευασία αυγών για να βοηθήσετε το παιδί σας να εξασκηθεί στις απλές πράξεις πρόσθεσης και αφαίρεσης από το 1 μέχρι το 10. Απλά προσθέστε διάφορα αντικείμενα σε κάποιες από τις κενές θέσεις των αυγών και ζητήστε από το παιδί σας να μετρήσει τις υπόλοιπες από το 1 μέχρι το 10.
• Μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας αρχικά να κατανοήσει και αργότερα να μπορεί να διαχειρίζεται το χρόνο του, χρησιμοποιώντας ένα ρολόι στο καθημερινό του πρόγραμμα. Για παράδειγμα μπορείτε να φτιάξετε ένα πρόγραμμα βραδύνου ύπνου, ξεκινώντας με βούρτσισμα δοντιών στις οκτώ η ώρα, συνεχίζοντας με ένα παραμύθι από τις οκτώ και δέκα μέχρι τις οκτώ και μισή και τελειώνοντας με ύπνο στις οκτώ και μισή. Φτιάξτε μια αφίσα με το πρόγραμμα αυτό και κρεμάστε τη στο δωμάτιο του παιδιού σας. Αρχικά ξεκινήστε με ολόκληρες ώρες για παράδειγμα 07:00. Σταδιακά και όταν το παιδί σας εξοικειωθεί με το χρόνο και την ώρα μπορείτε να προσθέσετε και πιο σύνθετες ώρες στο πρόγραμμα του.
• Μπορείτε να ζητήσετε από το παιδί σας να σας βοηθήσει σε δραστηριότητες στο σπίτι που έχουν να κάνουν με μετρήσεις αντικειμένων και επιδιορθώσεις. Για παράδειγμα μπορείτε να μετρήσετε μαζί του μια κορνίζα και να κόψετε μια φωτογραφία στις διαστάσεις που πρέπει, έτσι ώστε να χωράει στην κορνίζα.
• Ψήστε γλυκά και φαγητά μαζί με το παιδί σας. Ενθαρρύνετε το να σας διαβάσει τη συνταγή και να μετρήσει τις αναλογίες και τις ποσότητες των υλικών που χρειάζονται για την εκτέλεση της συνταγής.
• Όταν θα τρώτε πίτσα μαζί με το παιδί σας μπορείτε να εισάγετε την έννοια των κλασμάτων. Για παράδειγμα μπορείτε να το ρωτήσετε πόσα κομμάτια είχε η πίτσα στην αρχή, πόσα φάγατε και πόσα έμειναν.

Και καλή επιτυχία!

Επιμέλεια άρθρου:
Ανθή Μ. Κοκκώνη, Ειδική Παιδαγωγός – Δήμητρα Παιδή, Μαθηματικός – Ειδική Παιδαγωγός